نقدینگی از دو بخش پول و شبه پول تشکیل می گردد. هر دارایی که سود و زیان سرمایه ای نداشته باشد و به عنوان یک دارایی کاملاً نقد محسوب شود، پول نامیده می شود و دارایی هایی که دارای سود و زیان جزئی برای سرمایه و در عین حال از نقدینگی بالایی برخوردار باشند، شبه پول محسوب می گردند. پول از دو قسمت اسکناس و مسکوک در دست مردم و سپرده های جاری تشکیل و همچنین حساب های پس انداز و سپرده های غیر دیداری از اجزای تشکیل دهنده شبه پول می باشند.
به حجم پول در گردش نیز نقدینگی گفته می شود. حجم پول در گردش شامل دو مولفه پایه پولی (Monetary Base) و ضریب فزاینده پولی است.
پایه پولی یا همان پول پر قدرت به مجموع اسکناس و مسکوک در گردش به علاوه سپرده بانکها نزد بانک مرکزی گفته می شود ولی این عامل به تنهایی حجم پول در گردش را تعیین نمی کند و ضریب فزاینده پولی ناشی از فعالیت های بانکهای تجاری و تعاملات اقتصادی مردم نیز به عنوان مولفه مهم نقدینگی عمل می کند به گونه ای که اگر نرخ ذخیره قانونی بانکها نزد بانک مرکزی برابر (r) باشد حجم پول در گردش برابر نسبت پایه پولی (D) به نرخ ذخیره می باشد. به عبارتی حجم پول در گردش برابر (D/r) خواهد بود.
بانک ها برابر قانون وظیفه دارند درصدی از سپرده های مردم را به صورت ذخیره قانونی در بانک مرکزی نگه دارند و با بقیه سپرده ها به فعالیت های بانکی و گسترش حجم پول بپردازند . هر چه نرخ ذخیره قانونی بیش تر باشد، گسترش حجم پول کم تر خواهد بود و هر قدر این نرخ کم تر باشد، قدرت پول آفرینی بانک ها بیش تر می شود; بنابراین، بانک مرکزی می تواند با تغییر نرخ ذخیره قانونی، ضریب فزاینده پولی، و در نتیجه، حجم پول را تغییر دهد .
تورم اصولا یک پدیده پولی است که با افزایش سریعتر حجم پول نسبت به تولیدات به وجود می آید
عوامل موثر بر نقدینگی و تورم در ایران:
تزریق در آمد های ارزی حاصل از فروش نفت به جامعه( افزایش نقدینگی، تورم زا )
افزایش نقدینگی توسط بانک مرکزی ( افزایش نقدینگی، تورم زا )
اعتبارات و پرداخت های بانک مرکزی و سیستم بانکی( افزایش نقدینگی، تورم زا )
استقراض بیش از حد دولت از بانک مرکزی ( افزایش نقدینگی، تورم زا )
سیاست های پولی انبساطی ( افزایش نقدینگی، تورم زا )
کسری بودجه دولت( افزایش نقدینگی، تورم زا )
چاپ اوراق مشارکت بانک مرکزی ( کاهش نقدینگی، مقابله با تورم )
افزایش ذخیره( سپرده) قانونی بانک ها ( کاهش نقدینگی، مقابله با تورم )
یکی از دلایل افزایش نقدینگی در کشور تغییر در سهم پول و شبه پول از کل نقدینگی م یباشد.
در نهایت جهت کنترل نقدینگی، م یتوان پیشنهاد زیر را ارائه کرد:
1) کنترل پایه پولی و هد فگذاری آن جهت کاهش رشد نقدینگی
2) هدایت نقدینگی و تسهیلات اعطایی بانکها و مؤسسات اعتباری غیربانکی به بخشهای تولیدی در جهت ایجاد ارزش افزوده هماهنگ با میزان رشد نقدینگی.
3) هماهنگی و همکاری بهتر بانک مرکزی و دولت جهت کنترل نقدینگی.
گر بخواهیم در کوتاه مدت و به صورت دستوری، در شرایطی که نرخ تورم ثابت است یا افزایش می یابد، نرخ سود سپرده ها را کاهش دهیم مردم سپرده های خود را از بانک خارج می کنند از سوی دیگر چنانچه نرخ سود تسهیلات کاهش یابد اما سود سپرده های تغییر نکند بانک ها قادر به ادامه ارائه تسهیلات نخواهند بود البته در این حالت بانک می تواند برای تحمل زیان خود بخشی از مابه التفاوت را از محل صرفه جویی در هزینه های جاری و عملیاتی تامین کنند اما این اقدام هر چند خوب است اما کافی به مقصود نیست و درصورت کاهش نرخ تسهیلات بدون تغییر در سود سپرده ها، ما در یک مدت کوتاه شاهد مجموعه ای از بانک های زیان ده خواهیم بود.
منابع :
مقاله ی تاثیر کسری بودجه بر نرخ ارز حقیقی در اقتصاد ایران
مقاله ی نقدینگی و چند و چون آن در اقتصاد ایران
سایت آفتاب
با کلیک بر روی کلمات زرد مشخص شده میتونید به لینک مربوطه دسترسی داشته باشین
"گروه 4"
